De basis

Pagans kunnen worden getraind, ingewijd of opgeleid in een bepaalde traditie of ze kunnen hun eigen pad volgen. Paganisme is niet dogmatisch. Paganisten streven er naar om het Goddelijke te ervaren op een directe en persoonlijke manier. De Pagan Federation erkent diverse tradities die het lichaam van het moderne heidendom vormen. Het is niet mogelijk om al deze tradities in een kort inleidend boekje te omvatten maar, we geven in deze sectie een inleiding tot zes voorbeelden van grote paganistische tradities. Dit is geen volledige lijst maar, deze zes tradities geven een goed overzicht van de moderne paganistische praktijken. Een lijst met aanbevolen literatuur volgt spoedig.

Sommige auteurs zien de opkomst van het Paganisme in de twintigste eeuw als een herleving van een oudere heidense religie en beschrijven alle bovengenoemde tradities als Neo-Pagan.
Deze term wordt ook gebruikt om voor alle mensen de term paganisme herkenbaar te beschrijven, maar die niet per se voldoet aan een van de bovenstaande tradities.

Een definitie van een paganist: Een aanhanger van een polytheïstische of pantheïstische natuurvererende religie.

Een definitie van het paganisme: Een polytheïstische of pantheïstische natuurvererende religie.

Wat Paganisme is

Paganisme is de voorouderlijke religie van de hele mensheid. Deze oude religieuze zienswijze blijft actief in een groot deel van de wereld van vandaag, zowel in complexe beschavingen zoals Japan en India, en in minder complexe tribale samenlevingen wereldwijd. Het was de zienswijze van de Europese religies van de klassieke oudheid – Perzië, Egypte, Griekenland en Rome – evenals hun “barbaarse” buren in het Noorderland, en haar Europese vorm die op expliciet bewustzijnsniveau opnieuw de kop opsteekt in het moderne Westen als de articulatie van dringende hedendaagse religieuze prioriteiten.

De paganistische zienswijze kan worden gezien als drieledig. Haar aanhangers vereren de natuur en aanbidden verschillende goden, waarvan zowel godinnen en goden.

Natuur – Verering

De energie van een plaats wordt opgenomen in het paganisme, of als een gepersonifieerd natuurlijk verschijnsel, zoals een berg, meer of bron, of als een volledige godheid, zoals, bijvoorbeeld, Athena, de godin van Athene. De cyclus van het natuurlijke jaar, met de nadruk op de verschillende seizoenen, wordt door de meeste heidenen gezien als een model van spirituele groei en vernieuwing, en gekenmerkt door een opeenvolging van festivals die toegang verlenen tot de verschillende godheden op basis van hun affiniteit met verschillende jaargetijden. Veel pagans zien de Aarde zelf als heilig: in het oude Griekenland werd de Aarde altijd het eerste plengoffer van wijn aangeboden, hoewel Ze geen priesterschap of tempel kende.

Polytheïsme: Pluralisme en Diversiteit

De vele godheden binnen het paganisme zijn een erkenning van de diversiteit die ook voorkomt in de natuur. Sommige pagans zien de godinnen en goden als een gemeenschap van individuen net zoals de diverse menselijke gemeenschap in deze wereld. Anderen, zoals de volgelingen van Isis en Osiris uit de oudheid, en op Wicca gebaseerde pagans in de moderne wereld bekijken alle godinnen als één Grote Godin, en alle goden als één Grote God, wiens harmonieuze interactie het geheim is van het universum. Weer anderen denken dat er een hoger goddelijk principe is dat “zowel Zeus wilt en niet wilt genoemd worden”, zoals Heraclitus schreef in de vijfde eeuw voor Christus, of zij de Grote Godin Moeder van alle dingen is, zoals Isis was in de eerste eeuw volgens romanschrijver Apuleius en de Grote Godin is voor veel westerse pagans alomtegenwoordig. Weer anderen, zoals de keizer Julianus, de grote restaurateur van het heidendom in de christelijke oudheid, en vele hindoe mystici nu, geloven in een abstract Opperste Principe, de oorsprong en de bron van alle dingen. Maar zelfs deze laatste Paganisten erkennen dat andere spirituele wezens, hoewel misschien één in wezen met een groter wezen, zelf goddelijk zijn en geen valse of gedeeltelijke godheden zijn. Pagans die de Ene aanbidden worden beschreven als henotheïsten, gelovigen in een opperste goddelijke principe in plaats van monotheïsten, zij die geloven in één ware godheid beschouwen in tegenstelling tot monotheïsten alle andere goden als valse Godheden.

De Godin

Paganistische religies erkennen allen het vrouwelijke aspect van het Goddelijke. Een religie zonder godinnen kan nauwelijks worden aanschouwd als paganistisch. Sommige paganistische paden, zoals de cultus van Odin of van Mithras, bieden exclusieve trouw aan één mannelijke god. Maar ze ontkennen daarbij niet de werkelijkheid van andere goden en godinnen zoals monotheïsten doen. (Het woord ‘cultus’ is altijd bedoeld om de gespecialiseerde verering van een bepaalde godheid of pantheon en is pas sinds kort uitgebreid met de verering van een vergoddelijkte of semi-goddelijke mensleider gaan betekenen.) Niet-Paganistische godsdiensten daarentegen, zoals Jodendom, het christendom en de islam, verafschuwen vaak het idee van vrouwelijke godheid. De (toen) Anglicaanse bisschop van Londen zei zelfs een paar jaar geleden dat religies met godinnen ‘ontaard’ waren!

Andere kenmerken

De vele godheden van de paganistische religie bevatten vaak voorouderlijke goden. De Angelsaksische Koninklijke huizen van Engeland traceerden hun afkomst terug naar een god, meestal Wodan, en de Keltische koningen van Cumbria traceerden hun afstamming van de god Beli en de godin Anna. Lokale en nationale helden en heldinnen kunnen worden vergoddelijkt, als was Julius Caesar, en in alle paganistische samenlevingen worden de goden van het huishouden vereerd. Deze kunnen vereerde voorouders omvatten en, voor een tijdje, de onlangs overleden, die misschien wel of niet de wereld van de levenden willen of kunnen verlaten. Zij kunnen plaatselijke geesten zijn, hetzij als gepersonifieerde individuen, zoals de geest van een bron of het huis van de beschermende pad of de slang, of zoals onder andere geesten zoals ‘Elfen’ in Engeland, ‘Het Kleine Volkje’ in Ierland, ‘Kobolden’ in Duitsland, ‘Barstuccae’ in Litouwen , ‘Lares en Penates’ in het oude Rome, en ga zo maar door. Een huisgeest wordt vaak vereerd met een specifiek ritueel. Dit is soms het een dagelijks offer van spijs en drank of een ritueel bij het doven of aansteken van een haard of kaars. In deze voorouderlijke en huiselijke rituelen blijft een deel van de traditionele samenleving bewaard, door de overdracht van kenmerken en doelstellingen uit het verleden, is de toekomst verzekerd van betekenis.

Dus, niet alle paganistische religies zijn een openbare religie; veel is huiselijk. En niet alle paganistische goden zijn bovenmenselijke superpersonen; velen zijn elementair of collectief. We kijken naar een religie die het geheel van het dagelijkse leven doordringt.

Een gevolg van de verering van de natuur, de zienswijze waarbij de natuur beschouwd wordt als een manifestatie van het goddelijke in plaats van als een neutraal of een levenloos voorwerp, is dat waarzeggerij en magie worden geaccepteerd als delen van het leven. Voortekens, divinatie aan de hand van het interpreteren van de vlucht van vogels, was wijdverspreid in de oude wereld en is in de moderne paganistische samenlevingen, zoals extispicy; waarzeggerij door het lezen van de ingewanden van het geofferde dier, zelfs een grotere schaal versie van waarzeggerij door het lezen van de theebladeren achtergelaten in een theekopje. Evenals het lezen van de reeds door goden gegeven tekenen, waarzeggers kunnen ook actief het universum vragen om een teken, bijvoorbeeld sturing, door het gooien van stenen worden de geometrische patronen waarin ze vallen gelezen, door het werpen runen of de duizendblad stengels van de I Tjing. Paganisten geloven meestal dat de goddelijke wereld een echt verzoek om informatie zal beantwoorden. Trance, zienerschap en mediumschap worden ook gebruikt om te communiceren met de Andere Wereld.

Magie, de opzettelijke productie van de resultaten in deze wereld door middel van de andere wereld, wordt algemeen aanvaard als een haalbare activiteit in paganistische samenlevingen, aangezien wordt aangenomen dat de twee werelden in constante communicatie staan met elkaar. In het oude Rome zou een nieuwe bruid ceremonieel de deurposten zalven van haar nieuwe huis met wolvenvet om hongersnood buiten het huis te houden, en haar pasgeboren kind zou een gewijde amulet worden gegeven om te dragen als bescherming tegen schadelijke geesten. De Noorse krijgers van de Vikingtijd zouden de magische ‘war fetter’ naar hun vijanden werpen om hen te verlammen, en Angelsaksische handschriften beschreven spreuken om genezing en vruchtbaarheid brengen. Specialisten in de magie zoals paardenfluisteraars en genezers zijn erg gewoon binnen de paganistische samenlevingen, maar vaak is het praktiseren van magie voor onverantwoord persoonlijk gewin of om anderen schade te berokkenen verboden, precies zoals fysieke afpersing en mishandeling algemeen verboden is.

Moderne Paganisme

Met zijn respect voor pluraliteit, de weigering om andere manieren van het leven als verkeerd te beschouwen, simpelweg omdat ze anders zijn dan de eigen levenswijze, met zijn verering van een natuurlijke (en bovennatuurlijke) wereld waar westerlingen in het tijdperk van de technologie steeds meer geïsoleerd worden, en met zijn respect voor vrouwen en het vrouwelijke principe zoals belichaamd in de vele godinnen van de verschillende pantheons, Het Paganisme heeft vandaag veel te bieden aan mensen van Europese achtergrond. Vandaar dat het door bosjes mensen, wordt opgenomen. Wanneer ze zich realiseren dat het in feite hun voorouderlijke erfenis is, groeit de aantrekkingskracht. Democratie, bijvoorbeeld, is ontwikkeld door de oude Atheners en veel later opnieuw uitgevonden door de paganistische kolonisten van IJsland, de thuisbasis van Europa’s oudste parlement. Onze moderne liefde voor de kunsten werd bevorderd in de paganistische oudheid, met zijn optochten en zijn tempels, maar had geen plaats in het iconoclastisch Christendom en de Islam. De ontwikkeling van de wetenschap zoals we die kennen begon in de wens van de Grieken en Babyloniërs om de verborgen patronen van de natuur te begrijpen, en de teelt van humane stedelijkheid, het ideaal van de goed afgeronde, beschaafde persoonlijkheid, werd ingevoerd door de Renaissance denkers uit de geschriften van Cicero. In de paganistische steden van de Middellandse-Zeelanden was het platteland nooit ver van de mensen hun bewustzijn, met parken, tuinen en zelfs dierentuinen, alles opnieuw geïntroduceerd in het moderne Europa, niet door de religies van het Boek, en niet door utilitaire atheïsten, maar door de klassiek geïnspireerde planners van de Verlichting.

Vandaag de dag, manifesteert de paganistische traditie zich zowel in gemeenschappen die hun oude plaatsen en ceremonies terugwinnen (vooral in Oost-Europa), om de mensheid weer in harmonie met de aarde te brengen, en als individuen die een persoonlijke spirituele pad nastreven, alleen of in een kleine groep (vooral in West-Europa), onder de bescherming van één van de paganistische goden. Voor de meeste moderne Paganisten in het Westen, wordt het geheel van het leven bevestigd met vreugde en zonder schaamte, zolang andere mensen niet worden geschaad door hun eigen voorkeuren. Moderne Paganisten hebben de neiging ontspannen en op hun gemak met zichzelf en anderen om te gaan, en vrouwen in het bijzonder hebben een waardigheid die niet altijd buiten paganistische kringen te vinden zijn.

Moderne Paganisten, ongebonden hetzij door de autoriteiten van een gevestigde religie of door de dogma’s van een geopenbaarde religie, zijn vaak creatief, speels en individualistisch, ze bevestigen zowel het belang van de individuele psyche als het in aanraking komen met een grotere kracht. Er is respect voor alles wat leeft en meestal een verlangen om te participeren in verbond met andere levens dan deze te domineren. Wat toneelschrijver Eugene O’Neil benoemde “de creatieve paganistische acceptatie van het leven” is in de voorhoede van de moderne beweging. Dit brengt iets nieuws in het religieuze leven en sociaal gedrag, een manier van pluralisme zonder fragmentatie, van creativiteit zonder anarchie. Hier is een eeuwenoude huidige opgedoken in een vernieuwde vorm, aangepast aan de behoeften van de moderne tijd

© Prudence Jones, vertaald door Cailin